Kardynał Stefan Wyszyński

Kardynał Stefan Wyszyński, zwany Prymasem Tysiąclecia, urodził się 3 sierpnia 1901 roku w Zuzeli nad Bugiem, w zaborze rosyjskim, zmarł 28 maja 1981 roku w Warszawie. Jest uważany za jednego z najważniejszych Polaków XX wieku. Czterokrotnie brał udział w konklawe jako członek kolegium kardynalskiego. Przyczynił się także do wyboru Karola Wojtyły na Tron Piotrowy w 1978 roku. W 1986 roku, pięć lat po śmierci rozpoczął się proces beatyfikacyjny. W roku 2001 na wniosek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej obchodzono Rok Kardynała Wyszyńskiego.

Dzieciństwo i młodość Stefana Wyszyńskiego

W 1910 roku, gdy przyszły kardynał miał 9 lat, rodzina Wyszyńskich przeniosła się z Zuzeli do Andrzejewa. Do czasu wybuchu I wojny światowej, w latach 1912 -1914, uczęszczał do Gimnazjum im. Wojciecha Górskiego w Warszawie.

Następnie kontynuował naukę w gimnazjum męskim w Łomży oraz w latach 1917 - 1920 w liceum im. Piusa X we Włocławku. Po maturze uczył się w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. Zwieńczeniem studiów były święcenia kapłańskie, które otrzymał w 1924 roku z rąk biskupa Wojciecha Owczarka w bazylice katedralnej we Włocławku. Do święceń podszedł samodzielnie, gdyż podczas uroczystości dla wszystkich seminarzystów ze studiów, przebywał w szpitalu. Ciekawostką jest fakt, że data konsekracji Stefana Wyszyńskiego to dzień jego urodzin - 3 sierpnia.

Ksiądz Wyszyński kontynuował naukę w latach 1925 - 1929 jako doktorant na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Następnie do wybuchu II wojny światowej podjął się pracy w Chrześcijańskim Uniwersytecie Robotniczym oraz w katolickich związkach zawodowych. Przewodził organizacjom katolickim oraz prowadził jako redaktor naczelny pismo "Ateneum Kapłańskie". Po studiach wyjechał do Austrii, Francji, Włoch, Belgii, Holandii i Niemiec w ramach stypendium naukowego.

Główne zagadnienia zainteresowań badawczych Stefana Wyszyńskiego koncentrowały się na problemach robotników (organizacji katolickiej młodzieży robotniczej oraz związków zawodowych).

Do czasów II wojny światowej pełnił rozmaite funkcje w hierarchii kapłańskiej - był wikariuszem katedry we Włocławku, sędzią Sądu Biskupiego, kierował Sodalicją Mariańską Ziemian Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej.

Niektóre publikacja prasowe podpisywał pod pseudonimem jako dr Zuzelski (od nazwy miejscowości, w której się urodził). W 1937 roku kardynał August Hlond mianował Stefana Wyszyńskiego członkiem Rady Społecznej przy Prymasie Polski.

 

Stefan Wyszyński w okresie II wojny światowej

Stefan Wyszyński opuścił Włocławek, gdyż był poszukiwany imiennie przez Gestapo. Następnie przebywał we Wrociszewie i Kozłówce, gdzie sprawował opiekę duszpasterską nad niewidomymi przesiedlonymi z Lasek pod Warszawą. Następnie został kapelanem Zakładu dla Niewidomych w Laskach, a także kapelanem Armii Krajowej, Grupy Kampinos (okręg Żoliborz).

Funkcjonował pod pseudonimem "Radwan II". W 1941 został aresztowany przez Gestapo w łapance, w drodze do Zakopanego, gdzie miał przejść kurację zdrowotną. Zdołał jednak zbiec, zanim potwierdzono jego tożsamość.

W 1945 roku, po wojnie, wrócił do Włocławka, gdzie objął funkcję rektora Seminarium Duchownego.

 

Biskup i kardynał Stefan Wyszyński w czasach PRL

W 1946 roku Stefan Wyszyński został mianowany biskupem lubelskim. Prymasem Polski był wówczas August Hlond, który zmarł w 1948 roku. Jego następcą miał zostać biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski, ale zginął w wypadku samochodowych. Wówczas papież Pius XII mianował Wyszyńskiego arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, Prymasem Polski.

Przed prymasem nastały trudne czasy. Formułował się autorytarny ustrój Polskiej Republiki Ludowej. Nie było jeszcze ram prawnych dla funkcjonowania Kościoła katolickiego w państwie. Podpisał zatem w imieniu Episkopatu "Porozumienie" z władzą, które argumentował potrzebą stabilizacji i pokoju w Polsce. Miało to miejsce 14 kwietnia 1950 roku.

Była to kontrowersyjna decyzja, gdyż za cenę nauki religii w szkołach i zachowania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Stefan Wyszyński musiał potępić antykomunistyczne podziemie, tzw. żołnierzy wyklętych i uznać Ziemie Odzyskane (nazwa ta stosowana była przez propagandę PRL-u, a kwestia tymczasowości przypisania do polskiej hierarchii Kościoła katolickiego ziem włączonych do Polski po 1945 roku pozostawała ważną kwestią polityczną).

W 25 września 1953 roku arcybiskup został aresztowany w ramach walki aparatu państwa z opozycyjną i suwerenną organizacją jaką był Kościół katolicki. W czasie aresztu, przebywał w Rywaldzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku Śląskim, Komańczy.

Z tego okresu pochodzą słynne Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego. Była to modlitwa skierowana do Maryi Panny, Królowej Polski. Odczytana została 26 sierpnia 1956 roku na Jasnej Górze przez biskupa Michała Klepacza, pełniącego obowiązki prymasa.

W uroczystości wzięło udział milion osób. Na fotelu przeznaczonym symbolicznie dla Stefana Wyszyńskiego (wciąż więzionego, ale drogą radiową przemówił do wiernych) były położone biało-czerwone kwiaty. 28 października 1956 roku prymas wrócił do Warszawy.

Brał udział w konklawe, które wyłoniło papieża Jana XXIII, następnie w obradach Soboru Watykańskiego II.

W 1963 roku wziął udział w drugim konklawe, tym razem papieżem został Paweł VI.

Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich

Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich zostało wystosowano w 1965 roku jako projekt polsko-niemieckiego pojednania po II wojnie światowej.

Orędzie zostało podpisane przez 34 polskich biskupów podczas Soboru Watykańskiego II, w tym przez prymasa Wyszyńskiego i Karola Wojtyłę.

Jednym z zagadnień było zaproszenie biskupów niemieckich do wzięcia udziału w Obchodach Tysiąclecia Chrztu Polski. W liście sprawa wkraczała jednak w obszar delikatny dla Kościoła katolickiego i władz państwa. Prymas w "Porozumieniu" podpisanym z władzą w 1950 roku, regulującym obopólne stosunki, uznał w imieniu Episkopatu zachodnie granice Polski - Ziemie Odzyskane.

Watykan uczynił to dopiero w 1972 roku. Najsłynniejszym sformułowaniem listu jest zdanie "przebaczamy i prosimy o przebaczenie", co odnosić się miało tak do katastrofy nazizmu jak i trudnych dla miejscowej ludności zmian granic po 1945 roku. Polskie władze przyjęły list jako niepatriotyczny, oskarżali biskupów o zdradę i wykorzystywały w swoich akcjach propagandowych - na przykład podczas masowych spotkań w fabrykach czy licznych publikacjach.

W propagandzie PRL idea, że Zachodnie Niemcy - RFN, pozostają państwem wrogim, była kluczowa dla uzasadniania trwania opresyjnego komunizmu jako alternatywy dla doskonale jeszcze pamiętanego nazizmu.

Dopiero porozumienie Władysława Gomułki i Willy'ego Brandta z 1970 roku przyniesie zmianę w postawie polskich władz wobec Niemiec i umożliwi początek pojednania państwowego. Stefan Wyszyński i zainicjowany przez niego list - orędzie, wyprzedził czas działań politycznych na linii Polska - Niemcy Zachodnie.

W odpowiedzi na Obchody Tysiąclecia Chrztu Polski władze zorganizowały Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego.

Konflikt między Kościołem katolickim, któremu przewodził arcybiskup Stefan Wyszyński, a rządzącymi - zaostrzył się. W 1976 roku nie wydano kardynałowi paszportu na wyjazd do Włoch na Synod Biskupów.

 

Ostatnie lata życia

W 1976 roku, po krwawo stłumionych protestach robotniczych, Piotr Jaroszyński, ówczesny premier, złożył arcybiskupowi życzenia na 75 urodziny.

Było to sygnałem złagodzenia wizerunku władzy w obliczu pacyfikacji strajkujących oraz ułożenia stosunków z wpływowym Kościołem. W roku 1978 brał udział w dwóch konklawe, w wyborze papierów Jana Pawła I i Jana Pawła II.

U schyłku życia Stefan Wyszyński pełnił rolę mediatora między władzą a Solidarnością, zadanie, które kontynuował Józef Glemp.

Stefan Wyszyński zmarł 28 maja 1981 roku. Powodem śmierci był złośliwy nowotwór jamy brzusznej. Władze państwowe ogłosiły żałobę narodową.

Pogrzeb, który odbył się 31 maja, zgromadził tysiące ludzi. Stefan Wyszyński został pochowany w kamiennym sarkofagu w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Następnie został przeniesiony do kaplicy nazwanej jego imieniem.